Hiztegi Feminista
- Letra E -
Ekintza positiboa:
Gizonen eta emakumeen arteko aukera berdintasuna bizkortzera bideratutako denboraldiko neurri bereziak eta zehatzak dira. Ekintza positiboak, diskriminazio positibo bezala ezagututa ere, talde zehatz bati zuzendutako neurriak dira, hauekin historikoki jasandako diskriminazioa saihestea eta alde batera uztea, eta jarreren, portaeren eta egitura izandunen ondoriozko desabantailak konpentsatzea nahi da.
Emakumeen Giza Eskubideak:
Emakumeen giza eskubideak giza eskubideak berak dira. Hala ere, nazioarteko eremuan Giza Eskubideen bilakaerari dagokionez hiru fase bereiz ditzakegu. Lehen fase batean bai Nazio Batuen Karta (1945ean) bai Giza Eskubideen (1948ren) Adierazpen Unibertsala (1948an) onartzen dira. Bigarren fasean, eskubideetako eta nazioarteko konbentzioko sailaren bidez emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna baieztatzen da, sexu arrazoiagatik diskriminazioaren debekua garatzeko beharra ikusi ondoren. Hirugarren fasean, emakumeak bakarrik sozio-legezko kategoria bezala bakar aritzeko neurri arauemaileak hartzen dira, Emakumeen Giza Eskubideen onartzeko eta genero kontuei arreta ipintzeko emakumeen mugimenduaren presioaren emaitza da. Emakumeen Giza Eskubideak nahasten duen erredundantzia bezala uler daitezke. Hala ere, Giza Eskubideen nazioarteko zuzenbidearen garapena partzial eta androzentrikoa izan dela frogatuta geratu da, munduaren ikuspegi maskulinori pribilegioak emanez eta emakumeek aurre eginez etorri diren arazorik presakoenak kanpo utziz. Emakumeen Giza Eskubideen bortxaketek eragiten dute pertsona bezala bere duintasunera, askatasunera, bere nortasunaren askatasunera, bere garapen pertsonal eta sozialeko aukeretara eta bere herrien norakoan parte hartzeko ahalmenean eta bizi diren gizarte modeloaren eraikuntzan eragiten dituzte.
Erantzunkidetasun familiarra:
Lan-familia kontzeptua modu desberdinetan ulertuta izan da. Kontziliazioa zentzu zehatzean familia eta lanari eskinitako denboraren bateragarritasunari igortzen dio. Zentzu zabal batean pertsonen garapen osoari, lan, maitasun, familia, aisia, ikasketa eta ikerketa arloan, eta bere bururako denbora izateari igortzen dio.
Horregatik, kontziliatzea bizitzaren dimentsio desberdinetan oreka mantentzea esan nahi du ongizatea, osasuna eta lan pertsonalaren ahalmena hobetzeko. Erantzunkizuna kontziliazioa baino aurrera doa. Erantzunkidetasun sozialaren esanahia familiar eta etxeko erantzukizunen banaketen pertsonen inplikazioan baino haratago doa, batez ere gizonak, beste gizarte-eragile batzuei eta instantzia publiko eta pribatuei hedatzeko.
Eraso homofobikoa edo transfobikoa:
Bullying homofobikoa edo transfobikoa bezala ezagutzen da ere, pertsona batzuenganantz modu jarraian eta nahita eragindako edozein motatako kaltea, maila psikologikoan, fisikoan zein moralean, orientazio sexual heteronormatibitateak estereotipatutako patroi sexualen arabera desberdina izateagatik pertsona bati behin eta berriz eragindako bazterketa, isolamendua, mehatxuak, irainak, erasoak eta portaera bortitzak izaten dira. Indarkeria hau bai bere parekoetatik (antzeko adina duten bere inguruko pertsona bat edo gehiago ), zein pertsona helduetatik dator, botere desberdinetako harreman batean eta indarkeria mota anitzez baliatzen dena. Jazarpen mota honen beste ezaugarri zehatz bat izaten da, pertsonek ez dutela babesteko eta indartzeko erreferentzia talderik kaltetuak izaten direnean aintzakotzat hartzen den sexualitate “arrunta” ez izateagatik. Jazarpen homo edo transfobikoek genero, sexualitate eta identitateko ereduak indartzera zuzenduta dauden zigor eta akzio kolektibo moduan jokatzen dute.
Eraso sexuala:
Sexu-jazarpena larderia edo natura sexualeko zigor, edo konnotazio sexistako hertsatzea da, biktimak ez desiratuta, zeinek beraren duintasunari eragiten dio.
Kontsideratzen da sexu-jazarpena edozein asmoa edo eraso egiten duen pertsona beste bati bere duintasunaren kontra. Edozein portaera, ahozkoa ala idatzita izan daiteke, eta bereziki ingurune lardearian, alpagarrian edo irangarri batean
Jazarpen hauek bi sexuetako pertsonak jazatzen dituzte baina orokorrean, estatistikak begiratuta, ikusten da emakumek direla gehien sufritzen dituztenak.
Jazarle nagusiak, gizonak dira, portaera hau edukitzen dute, lanean, ikastolan edo familian barne. Gaur egungo testu juridiko modernoetan sexu jazarpena ilegala da, baina ez guztietan.
Eraso honek hartzen da giza eskubideen, diskriminazioaren eta segurtasunaren eta osasunaren kontuaren bortxaketzat. Iraingarria da duintasunerako edo langileentzako segurtasunerako eta beraien ongizatea zalantzan jartzen du.
Arreta jarri behar da eta lantokian aurrez ikusi behar da. Eraso hau gertatzen denean zigorra jarri behar da zigortzaileari eta biktimeei babestu behar zaie.
Ohizkoa da, biktimak ez jakitea bere zuzenbideak eta beldurra izatea bere lanpostuaren galera. Horregatik, kontzientzia, borroka honen kontratako elementu garrantzitsu bat da.